maandag 27 november 2017

Biologie versus cultuur | Info

Het probleem in ons ouderschap is vaak niet eens het gedrag van de baby, waarvan de enige manier van communicatie het huilen is. Het probleem ontstaat door de westerse cultuur die aan ons als moeder trekt en waarbij wij de spagaat voelen tussen de biologie van onze baby en de verwachtingen vanuit onze cultuur.

Alvorens… 

…dit onderwerp aan te snijden en mensen onbedoeld tegen hun borst te stoten: het is niet mijn bedoeling met dit artikel de intensiteit van het ouderschap te bagatelliseren, noch om te veronderstellen dat je elke baby stil kan krijgen door te doen wat het vraagt. Er kunnen namelijk legio onderliggende oorzaken zijn voor het gedrag van je baby. Mijn doel van dit stuk is om te laten weten dat het ouderschap zwaarder kan zijn dan je verwacht wanneer cultuur en biologie met elkaar lijken te botsen.

Ook ik heb dit mogen ervaren. Onze oudste huilde zo buitensporig veel dat het onder andere een reden is geweest om te stoppen met werken. Elke extra prikkel was teveel voor hem en het verhuizen van de ene plek naar de andere plek, omdat ik destijds nog in loondienst werkte, was veel te veel voor hem. Hoe minder prikkels, des te minder excessief was het huilen. Het nam niet weg dat onze zoon uiteindelijk ruim drie jaar problemen heeft gehad met slapen. Het onderliggende medische probleem was toen al opgelost, maar het verband tussen ontspannen en pijn was toen al gelegd in zijn hersenen.

Bovendien ervaar ik nog bijna dagelijks een conflict met mijn culturele erfgoed, die – zoals ik ontdekte tijdens de studie voor WKT trainer bij die Trageschule – mijlenver afstaat van de biologie van mijn mensenkinderen. Een studie die ik overigens voortijdig heb afgebroken, omdat ik kies voor het gehoor geven aan mijn biologische imprint. Mijn tijd komt als mijn kinderen minder afhankelijk van me zijn.

Pas 20 jaar geleden

…werd er een studie in Amerika gepresenteerd over ouders en hun kinderen, waaruit bleek dat de voor de westerse wereld geldende standaarden over het opvoeden van hun kinderen wellicht afwijken van hoe het er in de rest van de wereld aan toe gaat. Het bijzondere is dat onze westerse opvattingen niet lijken te corresponderen bij de oorspronkelijke biologie van ouder en kind. De studie die gepresenteerd werd, is internationaal opgezet, zodat er een mooi en zo compleet mogelijk beeld gevormd kon worden over verschillende culturen en hun manier van opvoeden.

Onze kinderen zijn de zekerheid dat de mens als soort blijft voortbestaan. Deze biologische drang om te overleven en dus ook om onszelf voort te planten heeft tot gevolg dat we buitengewoon zorgzaam moeten zijn voor onze nakomelingen. Onze kinderen vragen in verhouding tot andere zoogdieren ook relatief langdurige zorg totdat ze onafhankelijk zijn. Hierdoor moeten wij als ouder talloze malen keuzes en beslissingen maken voor onze kinderen.

De moeilijkheid of het dilemma ontstaat wanneer biologie en cultureel erfgoed met elkaar conflicteren. Bovendien is élke ouder ervan overtuigd dat zijn of haar manier van opvoeden de beste manier is die er bestaat om ervoor te zorgen dat het kind gelukkig en gezond opgroeit. Deze overtuiging is een verzameling van de persoonlijke en culturele invloeden op deze persoon. De cultuur is zo belangrijk, dat het allesbepalend is voor onze manier van opvoeden.

98% van ons DNA…

 …komt overeen met dat van chimpansees. We zijn ‘gewoon’ dieren. We hebben het bovenlichaam van apen met lange armen. Het enige verschil is dat ons bekken zich heeft aangepast aan het rechtop lopen.

Primaten zijn biologisch gezien ‘nestvlieders’. Daarin verschillen ze van mensen. Mensen zijn secundaire nestblijvers: we hebben nestvlieders als voorouders, maar ons biologisch ontwikkelt richting nestblijvers. De reden hiervoor ligt bij ons grote brein. De gevolgen voor onze voorplanting zijn als volgt:

  • Onze baby’s worden eerder geboren, omdat onze hersenen veel calorieën en warmte vragen. De placenta is in staat om onze baby 9 maanden de zorg in de baarmoeder te geven. Onze hersenen zijn bij de geboorte onderontwikkeld;
  • Ons centrale zenuwstelsel is niet volgroeid. Hierdoor kunnen we niet lopen of praten én niet zitten;
  • Onze baby’s worden sterk afhankelijk en afhankelijk van continue zorg geboren.

De eerste 12 maanden groeien onze hersenen sneller dan die van elk ander zoogdier. Daarna pakken we het patroon op van elk ander zoogdier. Sommige wetenschappers spreken zelfs over 21 maanden zwangerschap! 9 maanden ín de baarmoeder en 12 maanden daarbuiten.

De consequenties van het rechtop lopen zijn niet alleen mechanisch van aard. Het is ook van gedragsmatige en sociale aard. Een geboorte heeft lichamelijk en psychisch effect op de vrouw. De geboorte is relatief pijnlijk en lang. Door dit alles is de geboorte niet alleen een natuurlijke gebeurtenis, maar ook een sociale gebeurtenis. Het benadrukt het belang van sociale interactie voor mensen, ook voor de baby.

Mensen zijn het langst ouder en opvoeder…

…van alle dieren in het dierenrijk. Het is één van de meest verfijnde eigenschappen van primaten en bovendien een van de meest kenmerkende eigenschappen van de mens.

Hechting is een emotie die ontstaat vanuit de wederzijdse afhankelijkheid tussen ouder en kind. Het zorgt ervoor dat we kunnen overleven: we willen bij anderen zijn, voelen ons comfortabel in gezelschap én we worden verliefd. Gedurende ons leven is hechting essentieel om relaties met anderen aan te kunnen gaan.

De moeder-kind-band is extra fundamenteel. Het kind heeft de moeder nodig om op te kunnen groeien tot een functionerende volwassene. Vrouwelijke dieren zijn geprogrammeerd om hun kinderen aantrekkelijk te vinden en baby’s hechten instinctief aan hun moeder. De moeder voedt en beschermt het kind en de baby blijft dichtbij waar het gevoed en beschermd wordt.

Tot de jaren ’60 van de vorige eeuw werd gedacht dat de baby verantwoordelijk is voor de hechting tussen moeder en kind. In de jaren ’60 van de vorige eeuw werd ontdekt dat primaten zich alleen hechten aan een moeder die geborgenheid geeft. Voor mensen is hechting essentieel voor het voortbestaan van onze soort. Vrouwen voelen een drang om hun kinderen te beschermen. Een vrouw neemt zintuigelijk op alle vlakken continue haar kind waar, waarvan aanraking het belangrijkste is voor het ontstaat van een hechte moeder-kind-band.

Het scheiden van moeder en kind…

 …gebeurd pas sinds 90 jaar en alléén in de westerse wereld. Dit is het gevolg van een experiment met prematuur geboren baby’s in 1896. Het experiment leidde er toe dat er 5000 kinderen niet overleden en daardoor werd de couveuse als gezonder toegeschreven. Vervolgens werd de couveuse ook toegepast voor kinderen die op tijd geboren werden. Door de toename van het aantal ziekenhuisbevallingen werden zwangerschap en geboorte een medische behandeling in plaats van een biologische gebeurtenis. Het heeft uiteindelijk zelfs geleid tot een minimalisering van het contact tussen moeder en kind na de geboorte.

Hechting is nooit een vraagstuk geweest buiten de westerse wereld, omdat vrouwen simpelweg nooit van hun kind gescheiden werden. De baby wordt na de geboorte direct op de borst gelegd, het kind wordt gevoed wanneer het daar behoefte aan heeft en verder draagt moeder het kind altijd bij zich. Geborgenheid is een vaststaand gegeven.

Tot zover…

…de wetenschappelijke benadering van dit onderwerp. Het is nu tijd om bovenstaande biologie te integreren in onze westerse maatschappij. Hoe verhoudt onze westerse cultuur zich tot de oorspronkelijke biologie van de mens, waarbij de baby continue de zorg van moeder ontvangt. In een groot aantal gevallen heeft een baby trouwens meerdere moeders. ‘It takes a village to raise a child’ en dat gaat echt niet alleen over plaghutten en oerwoudbewoners.

Hoe verhoudt de vraag van je baby om continue zorg van mamma zich tot een moeder die amper 10 weken na haar bevalling weer wordt verwacht aan haar bureau of voor de klas?
Hoe verhoudt de vraag van je baby om continue zorg van mamma zich tot een moeder die alleen de zorg heeft over meerdere kinderen onder de vier jaar, een huishouden, een man en eventueel een betaalde baan buiten de deur?
Hoe verhoudt de vraag van je baby om continue zorg van mamma zich tot een moeder die smacht naar tijd voor zichzelf?

Het probleem is vaak niet eens het gedrag van de baby, waarvan de enige manier van communicatie het huilen is. Het probleem ontstaat door de westerse cultuur die aan ons als moeder trekt en waarbij wij de spagaat voelen tussen de biologie van onze baby en de verwachtingen vanuit onze cultuur.

Het idee…

…dat een mensenbaby op een eigen kamer hoort in een eigen bedje is bijvoorbeeld zo’n idee dat zijn oorsprong vindt in ons cultureel erfgoed waarbij onder andere individualisering een rol speelt. Slaap is een privé aangelegenheid.

Interessant genoeg slaapt bijna in alle culturen verspreid over de hele wereld de baby bij een volwassene en slaapt een kind bij zijn of haar broers en zusjes en de ouders. Wanneer dit in de westerse cultuur gebeurd hebben we er vaak een excuus voor nodig, zoals bijvoorbeeld ‘dan kan ik gemakkelijker borstvoeden’ of ‘anders huilt de baby zoveel’. Er is zelfs een soort stemmetje in ons achterhoofd dat fluistert dat samenslapen iets is om je zorgen over te maken en dat het ergens misschien wel psychisch of emotioneel gezien ongezond is. ‘Ach, het gaat wel over’.

Niet alleen slaap is een privé aangelegenheid. We zijn sowieso wel gesteld op onze bewegingsvrijheid: ‘Ik ben een moeder en ik heb ook echt tijd nodig voor mezelf,’ schreeuwt onze (culturele) stem in ons hoofd.

Een grotere spagaat of een groter conflict kan er bijna niet ontstaan. In andere culturen wordt er niet eens verwacht dat er iets is als ‘tijd voor jezelf’ zolang je jonge kinderen hebt. Daarnaast is de zorg een stuk minder intensief, omdat je een groot sociaal netwerk hebt waarbij je met meerdere vrouwen voor meerdere kinderen zorgt. Als ik een vriendin op de thee heb, vind ik het al een verademing dat er nog iemand is die mijn kinderen kan vermaken en ik vind het ook heerlijk om juist even met de andere kinderen bezig te zijn. Het is alsof dat (biologische) stemmetje in mijn roept: ‘Wat fijn dat ik deze moeder zo een beetje kan helpen.’

Wanneer je baby perfect past in de westerse culturele opvattingen – zoals bijvoorbeeld bij ons tweede kind – dan is dat heel prettig. Je ervaart weinig weerstand vanuit de cultuur en je bent blij, want alles in je roept dat het ‘lekker’ gaat of ‘goed’ gaat. Dit is logisch, omdat de cultuur een ontzettend grote invloed heeft op ons als ouder, al vanaf dat we zelf een kleine hulpeloze baby waren.

Wanneer je baby niet perfect past in de westerse culturele opvattingen – zoals bijvoorbeeld bij ons, ons eerste en derde kind – dan is dat wat ongemakkelijk. Je krijgt adviezen die niet lijken te werken. Je zit met een continue huilend kind en je voelt je verscheurd tussen datgene wat je gevoel je aangeeft en wat je omgeving roept.

Je bent niet de enige

Onze westerse cultuur sluit gewoon niet naadloos aan op onze biologie. Het wordt een probleem wanneer je baby vraagt om de biologie te volgen en dit vanuit cultureel aspect niet haalbaar is. Bijvoorbeeld omdat het niet anders kan, omdat lang niet iedereen kan teren op één inkomen. Het meebewegen met je kind vraagt enige oefening en blijft altijd een uitdaging. Ook al is het je tweede, derde, vierde, …

Ik kan me compleet gelukkig voelen van het idee dat ik er ‘alleen maar’ voor de kinderen hoef te zijn. Hele dagen koken, huishouden, zorgen, liefde geven. Dat is biologie. Ik kan me compleet gelukkig voelen als ik aan het werk ben, andere ouders help, mezelf ontwikkel door literatuur te lezen. Dat is cultuur en dan voornamelijk het idee dat je ‘iemand’ bent wanneer je ‘iets’ doet.

De biologie volgen betekent dat ik er voor mijn kinderen ben in het geven van liefde, warmte en geborgenheid. Het betekent nadrukkelijk niet dat ik al mijn eigen behoeftes opzij zet voor mijn kinderen. Het betekent dat ik accepteer dat vooral jonge kinderen veel van je kunnen vragen en dat ze dit nodig hebben om een gezonde en gelukkige volwassene te worden én het betekent dat ik me bewust ben van mijn voorbeeldrol als moderne westerse vrouw. Uiteindelijk kan ik natuurlijk niet anders dan mijn kinderen een stuk westers cultureel erfgoed meegeven.



Dit artikel is zorgvuldig samengesteld. Hier zitten heel wat uurtjes werk in. Ben je enthousiast en wil je (delen van) het artikel gebruiken? Ik zou het heel fijn vinden als je dat eerst even schriftelijk overlegd en in elk geval een bronvermelding plaatst.

Geen opmerkingen:

Een reactie posten